ཡར་ཀླུངས་གཞུང་དུ་གནས་པའི་ཡུམ་བུ་བརླ་མཁར་ནི། ཤྭ་བ་ཡུ་མོའི་བརླ་ཤ་འདྲ་བའི་རིའི་སྟེང་དུ་ཆགས་པའི་མཁར་དུ་གོ་ཞིང་། དེ་ནི་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་གཉིས་པའི་ནང་བོད་རྗེ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་སྐུ་མཁར་དུ་བཞེངས། ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དུ་ཡུལ་ལ་སྔ་བ་ཡར་རླུང་སོག་ཁ་དང་། རྗེ་ལ་སྔ་བ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ།  མཁར་ལ་སྔ་བ་ཡུམ་བུ་བརླ་མཁར།  ཆོས་ལ་སྔ་བ་པང་ཀོང་ཕྱག་བརྒྱ། ཞེས་སྔ་བ་བཞིའི་ལོ་རྒྱུས་དེ་ནས་བྱུང་བས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་འབྱུང་བ་བརྗོད་པའི་གལ་ཆེའི་གནས་བབ་བཟུང་ཡོད།

པོ་ཏ་ལ་ནི་ལེགས་སྦྱར་སྐད་ཡིན་ཞིང་དོན་དུ་འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་ཞིང་མཆོག་རི་བོ་གྲུ་འཛིན་གཉིས་པ་ཞེས་གོ་དགོས།འཕགས་མཆོག་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་རྣམ་འཕྲུལ་བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་བཞུགས་བྲང་ཡིན་པ་དེ་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པ་བོད་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སྐབས་བཞེངས་འགོ་བཙུགས་པ་དང་བོད་རྗེ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་དང་ལྷ་གཅིག་འུན་ཤིང་ཀོང་ཇོ་དང་བལ་བཟའ་ཁྲི་བཙུན་བཅས་ཀྱི་འཇིམ་སྐུ་དེང་སང་བར་དུ་ཆོས་རྒྱལ་སྒྲུབ་ཕུག་ཏུ་བཞུགས་སུ་གསོལ་ཡོད་པ་རེད།ཕྱིས་སུ་ཐོག་རྒྱབ་པ་དང་མེ་སྐྱོན་ཤོར་བ་དམག་འཁྲུག་བཅས་ཀྱི་དབང་གིས་ཆོས་རྒྱལ་སྒྲུབ་ཕུག་དང་འཕགས་པ་ལྷ་གཉིས་ཙམ་ལས་མེད་པར་གྱུར།སྤྱི་ལོ1645རྒྱལ་དབང་ལྔ་པས་བཀའ་གནང་བ་ལྟར་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལའི་ཕོ་བྲང་དཀར་པོ་བཞེངས་པ་དང་།དེ་རྗེས་སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོས་གཙོ་འགན་གནང་སྟེ་ཕོ་བྲང་དམར་པོ་དང་རྒྱལ་བ་ལྔ་པའི་མཆོད་སྡོང་བཞེངས་པར་སྔོན་རྗེས་སུ་ལོ་ལྔ་འགོར་ཞིང་དེང་སང་གི་སྤྱིའི་གཞི་ཁྱོན་མཐོ་ཚད་རྩེག་བཅུ་གསུམ་ཏེ་སྨི117དང་ཤར་ནུབ་བར་སྨི360ལྷག་གིས་རིང་བ་དང་།ལྷོ་བྱང་བར་སྨི270ཡིས་ཞིང་ཆེ་བ།ལྷ་ཁང་དང་ཚོམས་ཆེན་སྟོང་ཕྲག་ལ་ཟིན་བ་ཡོད་པ་རེད།

ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་ནི། རྒྱལ་བོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐུ་རིང་ལ་མཐའ་བཞིའི་རྒྱལ་ཁམས་དང་ཕྱི་འབྲེལ་མཛའ་མཐུན་འབྱུང་བའི་ཕྱིར་དུ་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཉེན་འབྲེལ་བཙུགས།  རྒྱ་བལ་གྱི་བཙུན་མོ་ཁབ་དུ་བཞེས་ཤིང་།   རྒྱ་བཟས་སྤྱི་ལོ་༦༤༡པར་ཇོ་བོ་ཤཱཀྱ་མི་ནེ་དགུང་ལོ་བཅུ་གཉིས་ལ་ཕེབས་པའི་སྐུ་ཚད་ཅན་དང་།  བལ་བཟས་སྤྱི་ལོ་༦༣༡པར་ཇོ་བོ་མི་བསྐྱོད་རྡོ་རྗེ་དགུང་ལོ་བརྒྱད་ལ་ཕེབས་པའི་སྐུ་ཚད་ཅན་སོགས་རྟེན་བྱིན་རླབས་ཅན་གདན་དྲངས་པ་ལ་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས།   བལ་བཟོས་བཞེངས་པ་དེར་ར་ས་དགའ་བཞི་གཙུག་ལག་ཁང་ཟེར་ཅིང་།  ས་སུ་ར་མོ་ཆེ་ན་ཡོད་པའི་ཇོ་བོ་ཤཱཀྱ་མུ་ནེ་བཙན་པོ་ཁྲི་ལྡེ་གཙུག་བརྟན་གྱི་སྐབས་སུ་འདིར་གདན་དྲངས་པ་ཡིན།

ཏུན་ཧོང་བྲག་ཕུག་ནི། ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་བྱང་མཐའི་ལི་ཡུལ་དང་འབྲེལ་མཚམས་ཀྱི་ཏུན་ཧོང་རྫོང་ནས་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་ལ་སྤྱི་ལེ་ཉེར་ལྔ་ཙམ་སོང་ན་ཡོད་པའི་མོ་ཀོ་ཁུའུ་འམ་ལྷ་སྐུ་སྟོང་གི་བྲག་ཕུག་ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་རེད། ཡོངས་གྲགས་སུ་ལོ་ངོ་ཕལ་ཆེར་སྟོང་གཉིས་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་ལ།དེ་ནི་གནའ་དུས་སུ་རང་རེ་དང་ཕྱི་གླིང་བར་གྱི་འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་རྒྱུ་ལམ་འགངས་ཆེན་ཞིག་དང་། རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ཚོང་བ། ལག་ཤེས་བཟོ་པ། རབ་བྱུང་བཙུན་པ་རྣམས་ཡུལ་འདི་ལ་འཛོམས་ཏེ། རིག་གནས་དང་ཆོས་ལུགས་བརྗེ་རེས་ཀྱི་ལྟེ་བ་ལྟ་བུ་ཞིག་བར་སྐབས་ཀྱི་རིང་ལ་གྱུར་ཡོད་མྱོང་བ་ཞིག་རེད།ད་ལྟའང་ད་དུང་བྲག་ཕུག་༤༩༢ཡོད་པ་དང་ལྡེབས་རིས་སྨི་གྲུ་བཞི་མ་བཞི་ཁྲི་ལྔ་སྟོང་ལྷག་དང་ལྷ་སྐུ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་མཆིས་ཤིང་། དེ་མིན་ད་དུང་གཏེར་མའི་བྲག་ཕུག་ལས་གནའ་རབས་ཀྱི་དཔེ་རྙིང་འབོར་ཆེན་བྱུང་བ་རེད།བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་ལྷག་གི་རིང་ལ་ཏུན་ཧོང་བདག་གེར་བཟུང་ནས་བྲག་ཕུག་སུམ་བཅུ་ལྷག་བརྐོས་པ་དང་། ད་ལྟ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་གི་ངོས་ནས་ཏུན་ཧོང་ནས་བུད་པའི་རྒྱུ་ཆ་དག་ནི་ཁུངས་འཛིན་དང་ཡང་ན་གཞི་འཛིན་ས་གཙོ་བོར་འཛིན་གྱིན་ཡོད་པ་རེད།

སྲས་མཁར་དགུ་ཐོག་ནི།བོད་ལྗོངས་ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་ལྷོ་བྲག་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་སྲས་བྱ་བའི་ཡུལ་ཚོར་མངའ་ཞིང་།དེ་ནི་སྤྱི་ལོ1080ཡས་མས་སུ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་པའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་མར་བ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་ཀྱི་བློ་གྲོས་ཀྱི་ཐུགས་སྲས་རྗེ་བཙུན་མི་ལ་རས་པས་བཞེངས་པའི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་མཁར་རྙིང་ཞིག་ཡིན།རྗེ་བཙུན་མི་ལ་རས་པས་སྡིག་སྒྲུབ་སྦྱངས་པའི་ཆེད་དུ་ཆོས་བྱེད་པར་ལྷོ་བྲག་ཏུ་མར་པ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་ཀྱི་བློ་གྲོས་དང་མཇལ།ཡིན་ན་ཡང་།བླ་མ་མར་པས་ཆོས་གསུང་རྒྱུ་ཞལ་གྱིས་མ་བཞེས་པར་སྒྲིབ་སྦྱོང་གི་ཆེད་དུ་ལོ་དྲུག་དང་ཟླ་དྲུག་རིང་དུ་སྲས་དར་མ་མདོ་སྡེའི་སྐུ་མཁར་བརྩིགས་པ་སོགས་ཀྱི་ལས་ཀ་མང་པོ་བྱེད་དུ་བཅུག་ཀྱང་།མི་ལ་རས་པས་སྒྲུབ་པར་དཀའ་བའི་མཁར་ལས་རྣམས་གྲུབ་པ་དང་བཟོད་པར་དཀའ་བའི་ཉམས་སད་རྣམས་ཐེག་པར་བྱས་མཐར་མཆོག་གི་དངོས་གྲུབ་ཐོབ།སྲས་མཁར་དགུ་ཐོག་ནི་རྒྱབ་བྲག་རི་ལ་བརྟེན་ནས་གནའ་མཁར་གྱི་རྣམ་པ་ལྟར་བཞེངས་འདུག་ལ། དུས་རབས16བའི་དུས་འགོར་དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་ཆེན་པོ་བཙུགས་ཤིང་། རྗེས་སོར་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བ་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོས་ཞིག་གསོ་དང་། སྤྱི་ལོ1944ལ་བསམ་འགྲུབ་དགོན་གྱི་དགོན་བདག་བླ་མས་ཞིག་གསོ་བྱས་ནས་རྒྱ་བསྐྱེད་པ་རེད།

ཁ་རོའི་གནའ་ཤུལ་ནི། བོད་ལྗོངས་ཆབ་མདོ་ས་ཁུལ་གྱི་ཁ་རོ་ནས་ཐོན་པའི་གནའ་ཤུལ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། ས་དེ་ནི་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་རྨིད་སུམ་སྟོང་ཉིས་བརྒྱ་ཙམ་ཉིས་བརྒྱ་ཙམ་གྱིས་མཐོ་བ་ཡོད། ཉེ་བའི་ཆར། གནའ་རྫས་འབོར་ཆེན་ཞིག་ཐོན་པ་དེས་བོད་རིགས་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཞིང་འཕེལ་བ། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རིག་གནས་ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར་ལ་ཚན་རིག་གི་གཞི་འཛིན་ས་བྱུང་ཡོད་པ་རེད། བརྟག་དཔྱད་རགས་ཙམ་བྱས་པ་ལྟར་ན། གནའ་རྫས་དེ་རྣམས་ད་བར་དུ་ལོ་བཞི་སྟོང་ནས་ལྔ་སྟོང་བར་ཕྱིན་ཟིན་པ་སྟེ་རྡོ་ཆས་གསར་མའི་དུས་རབས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཡིན་པ་དང་། གནའ་རྫས་དེ་དག་གི་ཐོན་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ནི་རྨིད་གྲུ་བཞི་མ་ཆིག་ཁྲི་ལྷག་ཙམ་ཡོད། ཐོན་ཡུལ་དང་ཐོན་དངོས་བཅས་གང་ནས་ཀྱང་གནའ་རབས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞུབ་འཇུག་བྱེད་པར་རྒྱུ་ཆ་གྱ་ནོམ་པ་ཞིག་འདོན་སྤྲོད་བྱས་ཡོད།  ། 

ལྕགས་ཟམ་ནི། སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ལྟེ་བ་དར་རྩེ་མདོའི་ཤར་ཕྱོགས་ལྕགས་ཟམ་རྫོང་གྲོང་དུ་བཞུར་བའི་རྒྱལ་མོ་རྔུལ་ཆུའི་སྟེང་དུ་བཙུགས་ཡོད། ཟམ་པ་བཞེངས་མཁན་བོད་ཀྱི་གྲུབ་ཆེན་ཐང་སྟོང་རྒྱལ་པོ་ཉིད་ཡིན་པས་བོད་ཀྱི་གནའ་ཤུགས་གྲགས་ཅན་གྱི་གྲས་སུ་བགྲང་ལ།ཟམ་པ་འདི་ནི་གྲུབ་ཐོབ་འདི་ཉིད་ཀྱིས་འབངས་ཀྱི་བདེ་རྩའི་ཆེད་དུ་ལྕགས་ཟམ་ལྔ་བཅུ་ང་བརྒྱད་བཙུགས་པའི་ནང་གི་གཅིག་ཡིན་པས་ཡུལ་དེའི་དེབ་ཐེར་དང་ཡུལ་མིའི་ངག་སྒྲོས་སུའང་བོད་ཀྱི་བླ་མ་ཞིག་གིས་ལས་དཔོན་བྱས་ནས་བཞེངས་པའི་ངག་རྒྱུན་འདུགལྕགས་ཟམ་འདི་ནི་བྱིས་པ་ལོ་བརྒྱད་ཅན་གྱི་དཔུང་པའི་སྦོམ་ཕྲ་ཙམ་གྱི་ལྕགས་ཐག་བཅུ་གསུམ་ལས་བསྐྲུན་པའི་ཟམ་ཆེན་ཞིག་ཡོད་པས། དེ་ནི་དུས་སྐབས་ཤིག་གི་བོད་ཀྱི་ལག་ཤེས་བཟོ་ལས་ལ་རྟོག་ཞིབ་བྱ་བར་དཔྱད་གཞིར་འོས་པའི་གནའ་ཤུལ་གྱི་རིག་དངོས་རྩ་ཆེན་ཞིག་རེད། ད་སྐབས་ཟམ་པ་འདི་ནི།ཏཱ་ཏའོ་ཧོའི་གཡུལ་འགྱེད་ཅེས་པའི་དམར་དམག་རྒྱང་སྐྱོད་སྐབས་རྒྱལ་མོ་རྔུལ་ཆུ་བརྒལ་དུས་ཀྱི་གཡུལ་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་དྲན་གསོ་བྱེད་ས་དང་། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་རིག་དངོས་བདག་སྐྱོང་བྱ་ཡུལ་དུ་བཀོད་ཡོད་དོ།  །